Συνεργάστηκε η Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Λίζα Βάρβογλη, PhD
Λίζα Βάρβογλη, PhD
«Ο Γιαννάκης είναι πολύ ατίθασος», «Η Μαριάννα δεν πάει καλά στο σχολείο, όμως είναι πολύ καλό παιδί», «Ο Κώστας είναι αδέξιος, δεν μοιάζει με τον αδερφό του». Παρόμοιες φράσεις που χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε για τα παιδιά μας, έχουν σοβαρές συνέπειες. Καθορίζουν τις πράξεις, τις επιλογές, τον χαρακτήρα τους, μέσω μιας διαδικασίας που ακούει στο όνομα "αυτοεκπληρούμενη προφητεία".
Τι είναι η αυτοεκπληρούμενη προφητεία
Πρόκειται για την κατάσταση κατά την οποία ένας άνθρωπος βάζει μια «ταμπέλα» σε κάποιον άλλο. Στην περίπτωσή μας όταν ο γονιός (ή ο δάσκαλος) καταλήγει σε κάποια συμπεράσματα –υπερβολικά αρνητικά ή υπερβολικά θετικά- σχετικά με τον χαρακτήρα, την συμπεριφορά ή τις επιδόσεις του παιδιού και το χαρακτηρίζει αναλόγως, προκαλεί συγκεκριμένες αντιδράσεις από εκείνο.
Πρόκειται για την κατάσταση κατά την οποία ένας άνθρωπος βάζει μια «ταμπέλα» σε κάποιον άλλο. Στην περίπτωσή μας όταν ο γονιός (ή ο δάσκαλος) καταλήγει σε κάποια συμπεράσματα –υπερβολικά αρνητικά ή υπερβολικά θετικά- σχετικά με τον χαρακτήρα, την συμπεριφορά ή τις επιδόσεις του παιδιού και το χαρακτηρίζει αναλόγως, προκαλεί συγκεκριμένες αντιδράσεις από εκείνο.
Έτσι θα είμαι, αν έτσι νομίζει η μαμά (ή ο μπαμπάς)
Υπάρχουν παιδιά που αντλούν αυτοπεποίθηση από τους μεγαλύτερους, συνήθως τους γονείς ή τους παιδαγωγούς τους. Η γνώμη εκείνων είναι που τα καθοδηγεί και τους υπαγορεύει πώς θα συμπεριφερθούν. Όταν λοιπόν οι μεγάλοι αποφασίζουν ότι ένα παιδί π.χ. δεν χορεύει ωραία και φροντίζουν να του το υπενθυμίζουν με επικρίσεις και αρνητικά σχόλια, εκείνο πείθεται ότι οι μεγαλύτεροι έχουν δίκιο και τελικά επιβεβαιώνει τις δικές τους προβλέψεις. Όταν λέμε σε ένα παιδί «Δεν είσαι καλό παιδί» ή «Δεν είσαι έξυπνος» το εξωθούμε κατά κάποιον τρόπο να μην μας διαψεύσει οπότε και εκείνο πράττει αναλόγως, εκδηλώνει δηλαδή κακές συμπεριφορές ή δεν αισθάνεται αυτοπεποίθηση για τις νοητικές του ικανότητες οπότε τις αφήνει να ατονήσουν.
Όταν λοιπόν εμείς έχουμε αρνητική γνώμη για το παιδί, δημιουργούμε αρνητικό κλίμα προσδοκιών που σημαίνει ότι ασυνείδητα ενδεχομένως, δεν έχουμε θετικές προσδοκίες από αυτό.
Έτσι, του ψαλιδίζουμε τις δυνατότες, τα ταλέντα και του στερούμε την αυτοπεποίθηση που χρειάζεται για να πορευτεί στη ζωή του. Θεωρούμε δεδομένο ότι θα αποτύχει, ότι δεν θα τα καταφέρει και τελικά το προκαλούμε εμείς οι ίδιοι.
Με τον ίδιο τρόπο οι υπερβολικά θετικές προσδοκίες μπορεί να έχουν αρνητικά αποτελέσματα με την έννοια ότι όταν πιστεύουμε ότι το παιδί μας μπορεί να τα καταφέρει τέλεια σε όλους τους τομείς και του το υπερτονίζουμε διαρκώς, εκείνο νιώθει την υποχρέωση να μην μας διαψεύσει και μας απογοητεύσει. Βιώνει έντονο άγχος, ενώ όταν τελικά δεν τα καταφέρει όπως όλοι γύρω του αναμένουν, η απογοήτευση από την αποτυχία είναι σαφώς διογκωμένη.
Υπάρχουν παιδιά που αντλούν αυτοπεποίθηση από τους μεγαλύτερους, συνήθως τους γονείς ή τους παιδαγωγούς τους. Η γνώμη εκείνων είναι που τα καθοδηγεί και τους υπαγορεύει πώς θα συμπεριφερθούν. Όταν λοιπόν οι μεγάλοι αποφασίζουν ότι ένα παιδί π.χ. δεν χορεύει ωραία και φροντίζουν να του το υπενθυμίζουν με επικρίσεις και αρνητικά σχόλια, εκείνο πείθεται ότι οι μεγαλύτεροι έχουν δίκιο και τελικά επιβεβαιώνει τις δικές τους προβλέψεις. Όταν λέμε σε ένα παιδί «Δεν είσαι καλό παιδί» ή «Δεν είσαι έξυπνος» το εξωθούμε κατά κάποιον τρόπο να μην μας διαψεύσει οπότε και εκείνο πράττει αναλόγως, εκδηλώνει δηλαδή κακές συμπεριφορές ή δεν αισθάνεται αυτοπεποίθηση για τις νοητικές του ικανότητες οπότε τις αφήνει να ατονήσουν.
Όταν λοιπόν εμείς έχουμε αρνητική γνώμη για το παιδί, δημιουργούμε αρνητικό κλίμα προσδοκιών που σημαίνει ότι ασυνείδητα ενδεχομένως, δεν έχουμε θετικές προσδοκίες από αυτό.
Έτσι, του ψαλιδίζουμε τις δυνατότες, τα ταλέντα και του στερούμε την αυτοπεποίθηση που χρειάζεται για να πορευτεί στη ζωή του. Θεωρούμε δεδομένο ότι θα αποτύχει, ότι δεν θα τα καταφέρει και τελικά το προκαλούμε εμείς οι ίδιοι.
Με τον ίδιο τρόπο οι υπερβολικά θετικές προσδοκίες μπορεί να έχουν αρνητικά αποτελέσματα με την έννοια ότι όταν πιστεύουμε ότι το παιδί μας μπορεί να τα καταφέρει τέλεια σε όλους τους τομείς και του το υπερτονίζουμε διαρκώς, εκείνο νιώθει την υποχρέωση να μην μας διαψεύσει και μας απογοητεύσει. Βιώνει έντονο άγχος, ενώ όταν τελικά δεν τα καταφέρει όπως όλοι γύρω του αναμένουν, η απογοήτευση από την αποτυχία είναι σαφώς διογκωμένη.
Πώς επιβραβεύουμε το παιδί χωρίς ταμπέλες
-Η γνώμη μας μετράει. Ο μπαμπάς και η μαμά είναι οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή του παιδιού. Για αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί στους χαρακτηρισμούς μας.
-Δεν χαρακτηρίζουμε. Όταν το παιδί πάρει αρνητικά σχόλια από την μικρή του ηλικία, δύσκολα μπορεί να αποβάλει αυτό το φορτίο καθώς μεγαλώνει. Οι σκέψεις των άλλων του εντυπώνονται και δεν μπορεί να τις αποτινάξει.
-Δεν περιμένουμε πολλά. Ανάλογα λειτουργεί και η υπερβολή στις θετικές προσδοκίες. Ο ρόλος μας είναι να βοηθήσουμε το παιδί να καταλάβει τις πραγματικές του δυνατότητες στη ζωή, να του παρέχουμε κίνητρα για να προσπαθεί χωρίς να φοβάται την αποτυχία.
-Δεν τσιγκουνευόμαστε το «μπράβο». Τα παιδιά χρειάζονται από εμάς την διαρκή επιβράβευση και όχι σχόλια και ειρωνεία. Πρώτα επισημαίνουμε τα θετικά στοιχεία του παιδιού και κατόπιν τις τυχόν αδυναμίες τις οποίες στη συνέχεια προσπαθούμε να «στρογγυλέψουμε» βοηθώντας το πρακτικά να τις ξεπεράσει.
-Βρίσκουμε καλούς δασκάλους. Ο δάσκαλος πρέπει να ξεκινάει την γνωριμία του με το κάθε παιδί μέσα στη σχολική τάξη, θεωρώντας δεδομένο ότι εκείνο θα κάνει το καλό, το σωστό. Να έχει δηλαδή θετικές προσδοκίες και στη συνέχεια να βοηθάει ουσιαστικά το παιδί να ανταποκριθεί σε αυτές δίνοντάς του τις κατάλληλες βάσεις.
-Η γνώμη μας μετράει. Ο μπαμπάς και η μαμά είναι οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή του παιδιού. Για αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί στους χαρακτηρισμούς μας.
-Δεν χαρακτηρίζουμε. Όταν το παιδί πάρει αρνητικά σχόλια από την μικρή του ηλικία, δύσκολα μπορεί να αποβάλει αυτό το φορτίο καθώς μεγαλώνει. Οι σκέψεις των άλλων του εντυπώνονται και δεν μπορεί να τις αποτινάξει.
-Δεν περιμένουμε πολλά. Ανάλογα λειτουργεί και η υπερβολή στις θετικές προσδοκίες. Ο ρόλος μας είναι να βοηθήσουμε το παιδί να καταλάβει τις πραγματικές του δυνατότητες στη ζωή, να του παρέχουμε κίνητρα για να προσπαθεί χωρίς να φοβάται την αποτυχία.
-Δεν τσιγκουνευόμαστε το «μπράβο». Τα παιδιά χρειάζονται από εμάς την διαρκή επιβράβευση και όχι σχόλια και ειρωνεία. Πρώτα επισημαίνουμε τα θετικά στοιχεία του παιδιού και κατόπιν τις τυχόν αδυναμίες τις οποίες στη συνέχεια προσπαθούμε να «στρογγυλέψουμε» βοηθώντας το πρακτικά να τις ξεπεράσει.
-Βρίσκουμε καλούς δασκάλους. Ο δάσκαλος πρέπει να ξεκινάει την γνωριμία του με το κάθε παιδί μέσα στη σχολική τάξη, θεωρώντας δεδομένο ότι εκείνο θα κάνει το καλό, το σωστό. Να έχει δηλαδή θετικές προσδοκίες και στη συνέχεια να βοηθάει ουσιαστικά το παιδί να ανταποκριθεί σε αυτές δίνοντάς του τις κατάλληλες βάσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου